Verbinding nieuwkomers door kunst en cultuur: 'De kracht van het niet spreken'

Nieuwkomersschool De Regenboog in Oldenzaal heeft met succes deelgenomen aan het IntegratieLAB van Rijnbrink Cultuureducatie.

Gedurende een jaar onderzocht het schoolteam hoe non-verbaal muziekonderwijs kan bijdragen aan de integratie van leerlingen met verschillende culturele achtergronden middels het LAB-concept. De resultaten zijn vastgelegd in de documentaire ‘De kracht van het niet spreken’, die onlangs in première ging op de school en die laat zien hoe kunst- en cultuuronderwijs kan bijdragen aan verbinding en wederzijds begrip. Het IntegratieLAB bracht leerlingen met verschillende achtergronden samen die eerder niet met elkaar wilden spreken. Ook het schoolteam zelf is door dit traject hechter geworden.

In het programma Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK-III) boden de LABS scholen en cultuuraanbieders de optie om buiten het reguliere onderwijsprogramma met een eigen onderzoeksvraag aan de slag te gaan. Een LAB combineert praktijkonderzoek met onderwijsvernieuwing en biedt scholen de kans om in co-creatie tot nieuwe inzichten te komen. In totaal zijn er zes succesvolle LABS afgerond, ieder met een eigen onderwerp gerelateerd aan cultuureducatie; van betekenisvol rekenonderwijs tot integratie.

Verbinding nieuwkomers door kunst en cultuur

In het IntegratieLAB werkte een LAB-team aan de vraag hoe kunst en cultuur nieuwkomers kunnen verbinden. Leerkrachten van De Regenboog volgden daarnaast workshops van een integratie-expert om beter te begrijpen wat nieuwkomers doormaken. Zo leerden zij beter inspelen op situaties waarin bijvoorbeeld trauma of taalachterstand een rol speelt.

"Deelname aan het LAB heeft niet alleen onze leerlingen dichter bij elkaar gebracht, maar ook het team hechter gemaakt," zegt locatieleider Benno de Graaf. "Dankzij muziek konden leerlingen communiceren zonder woorden en elkaar echt leren kennen."

Het IntegratieLAB op De Regenboog is inmiddels succesvol afgerond. Dit gebeurde onder leiding van LABcoach Renée Nieuwenstein en Karin Klomp als projectleider vanuit Rijnbrink Cultuureducatie. "In de klas zitten kinderen uit negentien verschillende landen, met elk hun eigen taal en gewoonten. Via muziek vonden ze een gemeenschappelijke basis en voelden ze zich veiliger binnen de groep."

'Samen kom je verder'

Elk LAB had een speciaal samengesteld LAB-team, bestaande uit leerkrachten, de schooldirectie, een LABcoach en onderwijsspecialisten. Samen behaalden ze resultaten die scholen hielpen hun onderwijs te vernieuwen. Gedurende een jaar werkte ieder team aan een specifiek thema binnen de school. Deze onderzoeksopzet, maakt het concept bijzonder en uniek.

"Twee jaar geleden kwamen wij hier binnen bij De Regenboog, ook als een soort nieuwkomers. En als ik het team nu zie dan zijn we heel hecht", vertelt locatieleider Benno de Graaf van De Regenboog. "Iedereen voelt de gezamenlijke verantwoordelijkheid, niet alleen voor hun klas, maar voor de hele school. Daar heeft dit traject met het LAB aan bijgedragen."

Succesvol integratieLAB

Het integratieLAB bracht leerlingen met verschillende achtergronden samen, die voorheen niet met elkaar wilden spreken en omgaan. Ook het team van de school is er hechter door geworden. Het integratieLAB is een goed voorbeeld van hoe het LAB-concept een waardevolle opbrengst kan opleveren. Niet alleen voor de school zelf, maar voor meerdere scholen. Daarom is dit proces vastgelegd in een documentaire: De kracht van het niet spreken. Gemaakt door filmmakers Golbach & Co.

Op 16 oktober vond de première plaats op De Regenboog. Deze is bezocht door onderwijsspecialisten en wethouder cultuur Petra Oude Engberink van de gemeente Oldenzaal. Zij juicht het LAB-initiatief erg toe:  “Cultuur - in de vorm van muziek en kunst - is een van de hoekstenen van onze samenleving. Ze brengt mensen samen en versterkt begrip en verbinding. Juist daarom speelt cultuur een belangrijke rol bij integratie.”

Het LAB-concept en de documentaire zijn interessant voor nieuwkomersscholen en voor alle scholen die met eenzelfde of een eigen vraagstuk rondom onderwijsvernieuwing kampen.

Bekijk de documentaire

De documentaire is nu beschikbaar voor vertoningen op scholen. Er kan een nagesprek worden bijgeboekt. In februari 2026 verschijnt een handleiding waarmee scholen het LAB-concept zelfstandig kunnen toepassen binnen hun eigen praktijk.

“De essentie van de documentaire is voor mij dat als je als team bereid bent je éérst in een thema te verdiepen, je beter gemotiveerd bent om ermee aan de gang te gaan. Want: je weet het pas als je het voelt, je moet het thema ‘meemaken’. Dan kun je het écht goed bij de kinderen overbrengen", aldus adviseur cultuureducatie Karin Klomp van Rijnbrink.